Als onderdeel van het jaarthema Globomotive: de wereld in beweging, was het afgelopen donderdag tijd voor een lezing over vernieuwend denken in deeconomie. Daarom was René Heeskens van de Global Basic Income Foundation uitgenodigd om een lezing te verzorgen.

Aanleiding voor een globaal basisinkomen is de armoede die wereldwijd nog steeds bestaat. Aangezien de bestaande constructies in de westerse wereld (verzorgingsstaat) te complex zijn om te schalen naar wereldniveau, is een nieuwe benadering nodig. Een benadering die voorbijgaat aan het bestaande denken over inkomen. Die oplossing is een minimuminkomen voor iedereen in de wereld, ongeacht prestaties of pogingen om werk te vinden.

Dit zou door een internationale instantie, bijvoorbeeld de VN, gedistribueerd kunnen worden, aangezien er maar weinig controle nodig is in zo’n simpele constructie. Aangezien er vaak weerzin bestaat tegen dit soort mondiale organisaties, zouden internationale afspraken een alternatief kunnen zijn. Zo zou dit gekoppeld kunnen worden aan klimaatafspraken waarbij inkomsten van bijvoorbeeld CO2-quota kunnen worden besteed aan dit mondiale basisinkomen.

Waarom zouden alle landen dit niet gewoon binnen hun grenzen op kunnen lossen? Omdat sociale zekerheidsstelsels slecht zijn voor de concurrentiepositie van individuele landen ten opzichte van elkaar. Dit zorgt voor een ‘race to the bottom’, die de sociale zekerheid ondermijnt. Daarnaast is zo’n basisinkomen ook voor armere landen financierbaar, zoals een experiment in Namibië laat zien.

De vraag is echter of het invoeren van een mondiaal basisinkomen ook haalbaar is. Praktisch is het mogelijk. Het is een simpel systeem zonder uitzonderingen, zodat er geen enorme bureaucratie bij komt kijken. Misbruik wordt ook goed voorkomen doordat iedereen dit inkomen als zijn basisrecht beschouwt. Corruptie zal daardoor een stuk moeilijker worden. Economisch is het ook zeker haalbaar. Enerzijds is het een keuze hoeveel geld eraan wordt uitgegeven. Anderzijds voorkomt dit systeem ook de verslechtering in concurrentiepositie die verzorgingsstaten nu meemaken. Politiek is het op korte termijn helaas niet haalbaar. In de huidige politiek gaat het juist de andere kant op, mensen worden steeds meer verantwoordelijk gehouden voor hun eigen armoede. Dit heeft ook alles te maken met die concurrentiepositie ten opzichte van andere landen. Er is dus een waardenverschuiving nodig.

Zal die waardenverschuiving er ook komen? Nu is die nog niet zichtbaar, maar we gaan wel van de ene naar de andere crisis. Het besef dat er iets moet veranderen zal steeds meer groeien, tot het punt dat beleidsmakers niet meer terug kunnen grijpen op oude oplossingen. Er komt een punt waarop de benodigde eindeloze groei niet meer mogelijk zal zijn, omdat de aarde het simpelweg niet meer aankan. Daarnaast werkt het mondiaal basisinkomen democratiserend en vrijheid-gevend: onderbetaald of moreel dubieus werk hoeft niet meer per se gedaan te worden. Tot slot werkt het duurzaamheid in de hand, iets dat internationaal al steeds meer aandacht heeft. Het mondiaal basisinkomen is vergelijkbaar met algemeen kiesrecht: een paar eeuwen geleden had niemand geloofd dat het er zou komen, nu is het vanzelfsprekend in de westerse wereld.

Na de pauze werd de spreker op alle vlakken van zijn verhaal aan de tand gevoeld, maar de ruimte ontbreekt hier om daar uitgebreid verslag van te doen. Een conclusie voor de avond is dat er een oplossing werd gepresenteerd, die veel stof tot discussie geeft. Er werd dan ook tot aan de cantus gediscussieerd over dit onderwerp op sociëteit.